Wyspa Młyńska jest wyspą o powierzchni ok. 6 ha na Brdzie, sąsiadującą od wschodu ze Starym Miastem. Dzisiaj pełni funkcje przede wszystkim rekreacyjne oraz kulturalne: jest miejscem spacerów wzdłuż bulwarowych brzegów, kanału "międzywodzie", a centralna duża łąka stanowi miejsce pikników i różnego rodzajów imprez plenerowych; tutaj też znajduje się 5 budynków (głównie dawnych, XIX- i XX-wiecznych spichrzy, magazynów i domów mieszkalnych pracowników i urzędników młyńskich) mieszczących ekspozycje muzealne Muzeum Okręgowego.
Do walorów krajobrazowych tego miejsca zalicza się także tzw. Wenecję Bydgoską - nieco na wyrost przez bydgoszczan w ten sposób nazywany architektoniczny zespół nad odnogą Brdy - Młynówką, mający nawiązywać do włoskiej Wenecji, chociaż wcale bezpośrednio z wodą nie stykający się. Zespół ten tworzą głównie tylne-podwórzowe części i zaplecza XIX- i XX-wiecznych budynków mieszkalnych (przy ul. Poznańskiej i Wełnianym Rynku), ich oficyn i przybudówek o wątpliwych walorach architektonicznych i estetycznych, rozciągniętych wzdłuż alejki spacerowej nad rzeką.
Przez cały okres przedrozbiorowy wyspa nie była własnością miasta, a jako własność królewska była administrowana bezpośrednio przez starostów - przedstawicieli króla, rezydujących na zamku w Bydgoszczy, którzy także posiadali tutaj swoje młyny oraz tartak (u ujścia "międzywodzia" i Młynówki).
Od ok. poł. XIV w. do pocz. XX w. w północnym krańcu wyspy znajdowały się drobne młyny wodne i spichrze, a od XV w. łaźnia miejska. W południowym krańcu wyspy znajdował się most pilarski i tartak, a w części wschodniej zabudowania mennicy. Tutaj też znajdowało się nabrzeże, służące jako przystań dla barek z surowcami do działalności menniczej.
Na wyspę wjeżdżało się mostem farnym od strony kościoła św. Marcina i Mikołaja na Starym Mieście, użytkowanym wspólnie przez miasto i starostów królewskich (wyspa nie była własnością miasta).
Jednak szczególnego znaczenia jako miejsce lokalizacji młynów i spichrzy wyspa doznała później - w okresie zaborów w XIX w. (patrz niżej: Młyny Rothera).
W 1594 r. we wschodniej części Wyspy Stanisław Cikowski z Krakowa na podstawie przywileju królewskiego założył prywatną mennicę, zlikwidowaną postanowieniem Sejmu Rzeczypospolitej w 1601 r. Lokalizację zabudowań menniczych znamy na podstawie badań archeologicznych z 1994 r. W końcu XVIII w. na fragmencie terenu zajmowanego dawniej przez mennicę zbudowano dom dla pracowników jednego z tutejszych młynów, w którym od 2008 r. mieści się ekspozycja Muzeum Okręgowego jako Europejskie Centrum Pieniądza.
Znaczą powierzchnię zachodniej części Wyspy Młyńskiej zajmuje szachulcowy 2-skrzydłowy budynek tzw. Młynów Rothera. Te obszerne zabudowania powstały jako inwestycja państwowa w czasach zaboru pruskiego - w poł. XIX w. Młyny funkcjonowały tu jednak już od 1826 r. jako spółka akcyjna Bromberger Mühlen Herkules (Bydgoskie Młyny "Herkules"); w 1846 r. zostały wykupione przez państwo (Królestwo Prus) i działały jako Königlichen Mühlen (Młyny Królewskie), przebudowane do formy obecnej w latach 1848-1849. W 1846 r. właśnie tutaj uruchomiono pierwszą w Bydgoszczy przemysłową maszynę parową. Po odzyskaniu niepodległości młyny przejęło państwo polskie, które w 1928 r. uruchomiło tu Państwowe Zakłady Przemysłowo-Zbożowe, działające do 1992 r. Od tego roku budynki stanowią pustostan.
|
|
Wyspa Młyńska z lotu ptaka, widok od południa
Kaskadowy kanał "międzywodzie" pomiędzy obiema odnogami Brdy tworzy kolejną wysepkę - Menniczą
Tzw. Wenecja Bydgoska nad Młynówką (płd. odnogą Brdy okalającą Wyspę Młyńską)
Tzw. Biały Spichrz na Wyspie Menniczej, zbudowany po 1789 r. mieści dziś ekspozycję archeologiczną Muzeum Okręgowego.
Centralną część Wyspy Młyńskiej zajmuje rekreacyjna łąka; w tle 2-skrzydłowe zabudowania Młynów Rothera z poł. XIX w.
|
