Pomnik Mariana Rejewskiego (1905-1980) odsłonięto w 2005 r. na rogu ul. Gdańskiej i Śniadeckich. Rzeźba siedzącego na ławce mężczyzny, który skrupulatnie wylicza coś na kartce, przedstawia legendarnego matematyka i kryptologa, dzięki któremu (i jego współpracownikom) rozwiązano jedną z największych tajemnic II wojny światowej – kod niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma.
Marian Rejewski urodził się w Bydgoszczy, gdzie w 1923 r. zdobył maturę, po czym wyjechał na studia w Poznaniu na wydziale matematyczno-przyrodniczym. Tam w 1929 r. został skierowany na tajny kurs kryptologii w Biurze Szyfrów II Oddziału Sztabu Głównego Wojska Polskiego, a po jego rozwiązaniu w 1932 r. kontunuował pracę w Biurze Szyfrów Sztabu Głównego w Warszawie, będąc odpowiedzialnym za dekryptaż nieustannie zmienianych szyfrów niemieckich aż do wybuchu II wojny. Już w 1931 r. wraz ze współpracownikami: Henrykiem Zygalskim i Jerzym Różyckim, złamał kod pierwszej wersji Enigmy. W miarę zdawania sobie sprawy z nieuchronności wybuchu wojny rząd polski zdecydował o ujawnieniu przedstawicielom wywiadu francuskiego i brytyjskiego polskich metod dekryptażu niemieckiego, co nastąpiło 26 lipca 1939 r. W czasie II wojny światowej zespół ten pracował w ośrodkach kryptologicznych we Francji (już przed wojną utrzymywał kontakty i współpracował z wywiadem francuskim, który m.in. dostarczał pozyskane tajne dane niemieckie), następnie do 1946 r. w armii Polskich Sił Zbrojnych w Wielkiej Brytanii. Wtedy wrócił do rodziny w Bydgoszczy, gdzie podjął pracę na stanowiskach państwowych. Jego dotychczasowa praca kryptologiczna w czasie II wojny światowej pozostawała nieujawniona. W 1969 r. przeniósł się do Warszawy, gdzie zmarł w 1980 r. i został pochowany (Cmentarz Wojskowy na Powązkach).
Dopiero w 1973 r. na podstawie napisanych przez Rejewskiego wspomnień ujawniono po raz pierwszy informację o udziale Polaków w rozszyfrowaniu Enigmy. Od tego momentu Rejewski zaczął oficjalnie pisać artykuły o Enigmie dla potrzeb różnych publikacji, oraz programów telewizyjnych.
W 1945 r. został odznaczony brytyjskim War Medal, w 1978 r. przez Przewodniczącego Rady Państwa Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, a pośmiertnie w 2000 r. Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.
|
